«Мектепке дейінгі жастағы патриоттық тәрбие»

Патриоттық сезімнің алғашқы көріністері. Оларды мектепке дейінгі жаста қалыптастыру мүмкін бе?

Иә, мектепке дейінгі жастағы бала өзінің отбасы, туған жері, ауылы, табиғаты үшін сүйіспеншілік пен құрмет сезімін сезіне алады. Бұл – патриотизмнің бастамасы, ол таным арқылы пайда болып, мақсатты күнделікті тәрбие үдерісінде қалыптасады.

Бала мектепке дейінгі жаста-ақ өзі тұратын ел, оның басқа елдерден айырмашылығы туралы білуі тиіс. Туған жері, ауылы жайлы көбірек айтып, оған деген мақтаныш сезімін тәрбиелеу маңызды. Балаға ата-әжелері, ата-анасы жасаған дүниелерді құрметтеуге, қоғамдық орындарда тазалық пен тәртіп сақтауға, ауланы, көшені, саябақтарды, балабақшаны абаттандыруға қатысуға үйрету қажет.

Балаларда патриоттық сезімді қалыптастырудың әртүрлі әдістері бар:

Туған ел, туған ауыл, туған жердің табиғаты мен жақсы адамдары туралы әңгімелер өткізу;

Баланың өмір сүріп жатқан аймағына тән патриоттық тақырыптағы балалар әдебиетін оқу;

Өлеңдер мен әндерді таңдап үйрету;

Ата-ананың жеке үлгісі.

Өз халқының тарихы мен дәстүрлерін зерттеу арқылы туған жерге деген мақтаныш пен құрмет қалыптасады. Бұл жерде ұрпақтан-ұрпаққа берілетін ертегілердің маңызы зор, олар мейірімділікке, достыққа, өзара көмекке және еңбекқорлыққа үйретеді. Халық фольклоры – балалардың бойында Отанға деген сүйіспеншілікті қалыптастыратын баға жетпес материал. Сонымен қатар, баланы басқа халықтардың мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен таныстырып, оларға деген достық қарым-қатынасты тәрбиелеу қажет.

Балаларға туған және басқа елдер туралы жаңа білім алуға мүмкіндік беретін «саяхат» ойындары қызықты болады.

Ата-аналар балаларға иллюстрациялар, көркем әдебиет және түрлі көрнекі заттар арқылы білім бере алады. Музейлерге немесе арнайы жабдықталған бөлмелерге бару балаларға туған жердің тарихы мен тұрмысын зерттеуге жаңа мүмкіндіктер ашады.

Патриотизмнің бір көрінісі – табиғатты сүю

Ол жануарларға қамқорлықпен қарау, өсімдіктер өсіруге көмектесу, табиғатты қорғау сияқты қарапайым әрекеттер арқылы қалыптасады. Орманға, өзенге, далаға серуендеу – табиғатты құрметтеуге үйретудің маңызды тәсілі. Туған жердің табиғаты туралы айтқанда, оның сұлулығы мен алуан түрлілігіне, ерекшеліктеріне назар аудару керек. Балалық шақта туған өлке мен оның табиғаты туралы жинақталған әсерлер баланың есінде өмір бойы сақталып, патриот әрі саналы азамат болып қалыптасуына ықпал етеді.

Отбасы тарихымен танысу балада ерекше эмоциялар тудырып, өткенге деген қызығушылық пен құрмет сезімін оятады. Бұл – тарихи тамырларды ұғынуға және отбасы дәстүрлерін сақтауға көмектеседі.

Ата-аналарға ұсыныстар:

Балаңыздың патриоттық тәрбиесін өз үйі мен көшесінен бастаңыз.

Туған ауылыңыздың сұлулығына назар аудартыңыз.

Қыдыру кезінде көшедегі нысандар туралы әңгімелесіңіз, олардың маңызын түсіндіріңіз.

Баланы пошта, дүкен, кітапхана сияқты қоғамдық мекемелердің жұмысымен таныстырыңыз, ондағы қызметкерлердің еңбегін бағалауға үйретіңіз.

Аулаңызды абаттандыру және көгалдандыру жұмыстарына балаңызды қатыстырыңыз.

Өз біліміңізді кеңейтіңіз, балаңызға үлгі болыңыз.

Баланы өз іс-әрекеттерін және басқа адамдардың әрекеттерін бағалауға үйретіңіз.

Оған Отаны, батырлары, халықтың дәстүрлері мен мәдениеті туралы кітаптар оқыңыз.

Қоғамдық орындарда тәртіпті сақтау, тазалықты сақтау сияқты оң әрекеттерін мадақтаңыз.

Ата-аналарға арналған кеңес: «Ұялшақтықты қалай жеңуге болады?»

"БАЛАМЕН ҚЫСҚЫ СЕРУЕНДЕУДІ ҚАЛАЙ ЖАҒЫМДЫ ЖӘНЕ ПАЙДАЛЫ ЕТУГЕ БОЛАДЫ"

 Міне, алғашқы қар жауды-демек, қыс келді. Қыс-басқалар сияқты жылдың ерекше әдемі мезгілі. Әрине, қыстың барлық күндері бірдей бола бермейді, әрдайым "аяз бен күн" және "көк аспан астында, керемет кілемдер, күн сәулесінде жарқырап, қар жауады". Бірақ қыста мұндай күндер аз болса да, қыс осындай күндермен, аязды, шуақты, қарлы, қуанышты күндермен есте қалады. Біздің балалар үшін қыс-көптен күткен және сүйікті уақыт. Олар біледі: қар жауғаннан кейін көптеген ойын алаңдарында қар слайдтары, қар адамдары және қардан мүсінделген басқа да ертегі кейіпкерлері пайда болады.

Балалардың қуанышын сипаттауға бола ма? Ал таза қысқы таза ауа балаға өте пайдалы. Бірақ оның суық тиіп қалмауын қамтамасыз ету керек. Балаларда, ересектер сияқты, киім жылы, бірақ жеңіл болуы керек. Жүн немесе серпімді шалбар (түбіне қарай тар). Жүннен жасалған жемпір (егер ол денеге тығыз сәйкес келсе, жаман - оның астында ауа қабаты жоқ). Жемпірдің үстінде - ылғал өткізбейтін матадан жасалған куртка (мұндай курткаға қар жабыспайды, жел соқпайды). Киім – мақта немесе жүн-ауа температурасына байланысты. Суық пайда әкеліп, кішкентайлардың серуендеуден ләззат алуына жол бермеу үшін олар қызықты іспен айналысуы керек. Неғұрлым қарқынды қозғалыстар тыныш қозғалыстармен алмастырылатынына көз жеткізу керек.

Қысқы серуендерді қалай ұйымдастыруға және оларды балаларға ең қызықты және пайдалы етуге болады?

 Қысқы жағдайларға сәйкес келетін арнайы ойындар, тапсырмалар, ойын-сауық ойнауға тырысыңыз. Назар аударуға арналған тапсырмалар:

1. Балаларға бұтақты көрсетіп, оны 30–40 секунд ішінде мұқият тексеруді ұсыныңыз. Содан кейін бұтақты жасырыңыз. Енді балалар келесі сұрақтарға мүмкіндігінше дәл жауап беруге тырысуы керек: бұтақта қанша түйін бар; олардың қаншасы сынған; бұл бұтақ қай ағаштан және қашан кесіледі.
2. Саяхат кезінде балалардың айналасында болып жатқан оқиғаларға назар аударыңыз.

 Сол үйде қанша құбыр бар? Ол жерде кім жүреді-ер немесе әйел? Мұнда жапырақты ағаштар бар ма? Сол топта қанша адам бар? Өтіп бара жатқан адам қолында не алып жүрді?

3. Назар аударыңыз, бұл:

 а) егер үлкен және кішкентай заттар бізден бірдей қашықтықта болса, онда кішкентайлар алысырақ болып көрінеді;

 б) ашық заттар қараңғыға қарағанда жақынырақ көрінеді;

 в) бұлтты күнде, жаңбырда, сутта барлық қашықтық үлкен болып көрінеді, ал шуақты күнде — керісінше.

Балалар сайтта қарлы слайдты, баспалдақты, доға - қақпаны қуана салады, көтерілу үшін, мақсатты қабырға, оған қарлы соққылар және т.б. олар қармен ашық ойындарды, шанамен сырғанауды және серуендеудегі түрлі ойын-сауықтарды өте жақсы көреді, ересектер ұсынған жаттығулар мен эстафеталық ойындарды қуана орындайды. Қыста сыртта ойнап, жаттығу жасай отырып, балалар батылдық, ептілік, ептілік және Тәуелсіздік танытуға мүмкіндік алады. Қарлы кесектер

 Балалар қарлы кесектерді мүсіндеп, бір-біріне кіруге тырысады. Сіз тек аяғыңызға лақтыра аласыз. Опция: балаларды екі командаға бөлуге болады. Қар жауатын адам ойыннан шығарылады. Ойыншылар көп болатын команда жеңеді

Ақшақарды Кім тезірек соқыр етеді

Балалар ерлі-зайыптыларға бөлінеді және әр жұп аққала жасау тапсырмасын алады. Мұны істеу үшін әр түрлі мөлшердегі кесектерді орап, оларды бірінің үстіне бірін қою керек. Қар адамының көзін, қасын, мұрнын, аузын (сәбіз мен көмірден) жасаңыз және шляпаны (Шелек) киіңіз. Жұмысты тезірек аяқтайтын жұп жеңеді. Балалар өздері жұмыс туралы келіседі, ойын " Дайындалған! Баста!»

Қарды кім жоғары лақтырады

Ойынға барлық балалар қатысады. Бұйрық бойынша балалар қарлы кесектерді мүсіндеп, лақтыра бастайды. Әрқайсысы тапсырманы 3 рет орындайды. Қарды үш рет бәрінен жоғары лақтырған адам жеңеді. Оң қолыңызбен 2 рет және сол қолыңызбен 1 рет лақтырыңыз.

Ең жылдам шана

2–3 бала шанамен артқа отырады (бір бала немесе екі бала бір шанамен жүре алады). Бұйрық бойынша балалар аяқтарын итеріп, алға жылжи бастайды. Басынан мәреге дейінгі қашықтық-5 метр. Ойынды әр түрлі қатысушылармен 2-3 рет қайталауға болады.

Шұңқырға кіріңіз

Мұғалім қарда бірнеше тесік жасайды, әр балаға доптары бар дорба береді. Белгіленген уақыт ішінде балалар мүмкіндігінше көп шарларды шұңқырға лақтырады, содан кейін нәтижені есептейді.

Белсенді қозғалыстан кейін аздап демалу қажет. Осы уақытта сіз қыс туралы жұмбақтарды болжауды ұсына аласыз.

Халық: "Қыста құстарды тамақтандырыңыз — олар сізге көктемде қызмет етеді", - деді. Құстардың өмірін бақылау, олар неден ұя салатыны, балапандарды қалай инкубациялайтыны, қайда қыстайтыны және не жейтіні туралы әңгімелер кейде балаға ғана емес, ересек қала тұрғынына да жаңалық болады.

Фидерлерді тазалап, нан үгінділерін, тұқымдарды салуды ұмытпаңыз, балалар үшін бұл қызықты ойын ғана емес, сонымен қатар мейірімділіктің нағыз сабағы!

Балаларға рефлексия үшін сұрақтар қоюға болады:

- Барлық титмуздар бірдей ме?

- Тау күлінде кім тамақтанды?

Бала кезіңізде бұл қуанышты толқу есіңізде ме, оянған кезде кенеттен айналаңыздағылардың бәрі АҚ-Ақ екенін білесіз бе? Балаларыңызды да қыстан ләззат алуға тырысыңыз.

"Тәрбиенің нәтижелі тәсілдері: көтермелеу немесе жазалау?»

Баланың қоғамда сәтті әлеуметтенуі және толыққанды тұлғаға айналуы үшін ол ересектерге бағынуы керек. Алайда, барлық балалар ережелерді оңай орындай бермейді және талаптарға бағынбайды. Ересектердің арсеналында баланың мінез құлқын бақылаудың бірнеше әдісі бар:

* теріс тәсілдер: жазалар, тыйымдар, айқайлар, бұйрықтар, ескертулер;

* оң тәсілдер: сұрау, мадақтау, мадақтау, мінез-құлықты өзгерту.

Тәрбиенің осы әдістерінің қайсысы тиімдірек?

Тәрбиенің ең демократиялық тәсілі-өтініштер. Алайда, олар әрдайым тиімді бола бермейді, әсіресе кішкентай балалармен қарым-қатынаста. Мысалы, қолы Ыстық бетке тиіп кеткен сәтте баланы үтікке тигізбеуге көндірудің мағынасы жоқ.

Тыйым салулар мен ескертулерді қолданбай, баланы тәрбиелеу мүмкін емес. Ескертудің мәні-жол берілмейтін мінез-құлықты тиімді түрде тоқтату және балаға осы жағдайдан шығудың неғұрлым сындарлы тәсілдерін ұсыну. Бірақ ересектердің тыйымдары, талаптары мен ескертулері балаға толық әсер етуі үшін оларды естіп, іс-әрекетке қабылдау керек. Сіздің талаптарыңыз бен тыйымдарыңызды қалай дұрыс қою керек? Психолог Шейла Айберг келесі ережелерді сақтауды ұсынады:

1. Талаптар мен тыйымдар тым көп болмауы керек. Өмірдің барлық салаларына таралатын көптеген шектеулер мен тыйымдардың болуы баланың бойындағы еріксіздік пен шешімсіздіктің дамуына әкеледі.
2. Талаптар баланың маңызды қажеттіліктеріне нақты қайшы келмеуі керек. Мысалы, біз баланың қозғалысқа деген қажеттілігін немесе оның зерттеу мүдделерін шектемеуіміз керек, өйткені ол бірдеңені бұзады деп қорқамыз. Ол үшін қауіпсіз жағдай жасаған дұрыс. Сіз шалшықтарды зерттей аласыз, бірақ тек резеңке етікпен. Егер сіз ешкім зардап шекпеуі үшін қамқорлық жасасаңыз, тіпті нысанаға тас лақтыруға болады.
3. Бұлыңғыр, түсініксіз және жалтаратын нұсқаулар бермеңіз. Балаға қатысты барлық талаптар нақты болуы керек. Бұл оған не қалайтынын жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Мысал: бұлыңғыр талап – лайықты әрекет етіңіз, нақты – тыныш сөйлеңіз. Жалтару талабы-отырыңыз, бетон-менің қасымда отырыңыз.
4. Қысқа және нақты нұсқаулар беріңіз. Балаға мүмкін емес болып көрінуі мүмкін үлкен талаптарға қарағанда қысқа талаптарды орындау оңайырақ. Мысал: қысқа талап-кітаптарды сөреге қойыңыз, қиын-бөлмені тазалаңыз.
5. Позитивті нұсқаулар беріңіз. Балаңызға не істеу керектігін емес, не істеу керектігін айтыңыз. Балалар "тоқтату", "жоқ"деген сөздерден басталатын талаптарға теріс қарайды. Мысал: теріс талап-орындықта тербелуді тоқтату, позитивті-орындықтан көз жас алып, маған кел.
6. Құрмет көрсетіңіз, баланы қорламаңыз. Талаптарды бейтарап тонмен айтыңыз. Жалынбаңыз немесе айқайламаңыз. Бұл сіз бен бала арасындағы қарым-қатынасты жағымды етеді. Ашуланған немесе үстемдік түрінде берілген талаптар мен тыйымдар екі есе ауыр қабылданады. Мысал: бірден қасымда тұрыңыз!!! Сұраққа: "неге болмайды?"- жауап бермеңіз: "өйткені Мен осылай айтамын!", "Мүмкін емес, және бәрі!". Сіз қысқаша түсіндіруіңіз керек:" кеш болды","бұл қауіпті".
7. Балаңызға тек орындай алатын нұсқауларды беріңіз. Егер бала сіздің талабыңызды орындай алмаса, бағынбағаны үшін жазалау әділетсіз болады. Мысал: мүмкін емес көрсеткіш – "тоқтату" белгісін, орындалатын көрсеткіш-сурет салу.
8. Ережелерді (шектеулер, талаптар, тыйымдар) ата-аналар бір-бірімен келісуі керек.

Жазалар қалаған нәрсеге қол жеткізуге және баланы тәртіпке келтіруге көмектеседі. Бірақ оларды теріс пайдаланбау керек. Кез-келген жаза баланың жағымсыз эмоционалдық тәжірибесі мен ашуын тудыратындықтан немесе бұл ашуды үнемі басатындықтан. Басылған ашу пассивті-агрессивті мінез-құлыққа айналуы мүмкін. Бұл жағдайда бала іштей әрекет ете бастайды, арнайы "бақытсыздықты"жасай алады.

Бұл неге әкелуі мүмкін? Біріншіден, ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынастың нашарлауына, екіншіден, жазаны үнемі күту баланың бастамасын басуы мүмкін. Ол өз бетінше шешім қабылдаудан және жаңа іске кірісуден қорқады, өйткені "жетістікке жету" емес, "сәтсіздіктерден аулақ болу"мотивациясы басым болады. Мұның бәрі оның болашақта өмірін едәуір қиындатуы мүмкін.

Сондықтан баланы жазалаудың сындарлы түрлерін қолдана отырып, төтенше жағдайларда ғана жазалауға болады:

1. "Табиғи жазаны"қолданыңыз. Бұл балаға бағынбау жағдайында көмектесуден бас тартуды білдіреді. Мысалы, дастархан басында отырған бала бір стақан шырынмен Еркелетіп, ақыр соңында оны төгіп жатқанда, көмекке асықпаңыз. Оған шүберек алып, шырынын өзі сүртіп, содан кейін киімін ауыстыруды ұсыныңыз. Осылайша, ол жеке мысалда шыныаяқтарды, табақтарды және олардың мазмұнын ұқыпты ұстаудың неліктен мағынасы бар екенін біледі. Бірте-бірте баланың өзі өз әрекеттері мен олардың нәтижелері арасында себеп-салдар байланысын орнатуды үйренеді.
2. Жаза әділ болуы керек. Бұл жағдайда баланың өзін-өзі бағалауы зардап шекпейді, ал жаза нақты пайда әкеледі. Мысалы, егер ол Гүлдерді суарғысы келгендіктен, бірақ қолында ауыр бөтелкені ұстамағандықтан еденге су құйса, бұл жазалауға емес, кішкене суару ыдысын сатып алуға себеп болады. Бірақ егер бала саналы түрде оған тыйым салынған әрекетті жасаса, онда оны жазалауға себеп ретінде қарастыруға болады.
3. Бірізділікті сақтаңыз. Жаза пайда әкеледі және кездейсоқ емес, табиғи болған жағдайда зиян тигізбейді. Сондықтан тыйым салулар мен жазалар алдын-ала келісілуі керек, ал теріс қылық жасалған кезде емес. Бала қалай және не үшін жазалануы мүмкін екенін білуі керек. Ол не істей алатынын және не істей алмайтынын білгенде өзін сенімді сезінеді. Бірақ баланы өзіне белгісіз Ережені бұзғаны үшін жазалау мағынасыз және әділетсіз. Оған дұрыс емес әрекет жасағанын түсіндіріп, келесі жолы ол үшін жазаланатынын ескерту керек.
4. Жаза теріс қылық жасалғаннан кейін бірден қолданылуы керек, одан кейін біраз уақыт өтпеуі керек. Бала өзінің теріс қылықтарының нәтижелерін бірден көріп, бағалауы керек, әйтпесе қазіргі жағдай мағынасын жоғалтады және ол ешқандай пайдалы қорытынды жасамайды.
5. Жазалау тәсілі ақылға қонымды болуы керек. Жаза оқытуға, оң дағдыларды игеруге қандай да бір мүмкіндіктерді қамтуы керек. Ол теріс қылықпен қисынды түрде байланысты болғаны жөн. Мысалы, егер оның орнына ойыншықтарды лақтырса, баланы серуендетпей қалдырудың жазасы ретінде мағынасы жоқ.
6. Баланың жеке ерекшеліктерін ескеру қажет. Мысалы, егер сізде гиперактивті бала болса, онда тұрақты жазалар, ескертулер, айқайлар мен белгілер түріндегі тәртіптік шаралар мінез-құлықтың жақсаруына әкелмейді, керісінше оны нашарлатады. Мұндай балалармен жұмсақ және тыныш сөйлесу керек.
7. Баланы жамандағаннан гөрі оны жақсы нәрседен айыру арқылы жазалаған дұрыс.

 Баланы ешқандай жағдайда жазалауға болмайды:

* ол ауырған кезде;

* ұйықтар алдында және ұйқыдан кейін бірден;

* тамақтану кезінде (бала теріс сигналдарды "жұтады", бұл психосоматикалық аурулардың дамуына әкелуі мүмкін);

* психикалық немесе физикалық жарақаттан кейін;

* бала шынымен бірдеңе жасауға тырысқанда, бірақ ол сәтсіздікке ұшырайды;

* мұғалімнің өзі жаман көңіл-күйде болған кезде.

 Ешқандай жағдайда физикалық жазаны қолдануға болмайды, өйткені олар баланың жеке басына теріс әсер етеді, жағымсыз қасиеттердің пайда болуына ықпал етеді. Физикалық жазаларды жүйелі түрде қолдану баланың ерік-жігерін бұзып, оны бағынышты және адамның тәуелсіз шешімдерін қабылдай алмайтын адамға айналдыруы мүмкін.

 Баланы тәрбиелеу процесінде мақтау мен мадақтауды қолдану қажет.

Психологтар оң күшейту теріс күшейтуге қарағанда әлдеқайда тиімді екенін дәлелдеді, өйткені ол бірден қажетті мінез-құлықты қалыптастырады және мақтау балаға өзіне деген сенімділікті арттыруға көмектеседі. Бала үшін жағымды күшейту ретінде: тәрбиешінің назары мен сүйіспеншілігі, мадақтау, нәресте мақсатына жеткенде алатын жағымды эмоциялар болуы мүмкін.

 Мақтау екі компоненттен тұрады – біздің сөздеріміз бен балалардың тұжырымдары. Біздің сөздеріміз баланың іс-әрекеттеріне, ниеттері мен жетістіктеріне нақты оң баға беруі керек, сонда бала олардан өзі және оның қабілеттері туралы нақты қорытынды жасай алады.

Алайда, барлық мақтаудың пайдасы жоқ. Баланы қалай мақтауға болады?

1) баланы оңай бергені үшін мақтауға болмайды (оған табиғат берген нәрсе үшін). Күш пен жетістік үшін емес, қабілеттің болуы үшін мақтау дамуға ешқандай ынталандыру бермейді.

2) баланы қажетсіз және шынайы емес етіп ұстау зиянды. Бұл мақтауды төмендетеді. Мақтауды қажетсіз қайталау есірткі сияқты әрекет етеді: бала оған үйреніп, оны күтеді. Бұл өзімшілдік пен басқалардан артықшылық сезімін дамытуға әкелуі мүмкін.

3) мадақтау мен көтермелеу уақытында жүргізілуі керек. Олар кешіктірілмеуі керек және тым тез берілмеуі керек. Уақытында берілген мақтау күш-жігердің шоғырлануына әкеледі, ал кешіктірілген күшейту тиісті әсер етпейді.

4) баланың жеке басын емес, оның нақты әрекетін мадақтау маңызды. Әйтпесе, сіз оның өзін-өзі бағалауы мен өзімшілдігін қалыптастыра аласыз. Егер кейінгі өмірде бала айналасындағы адамдар оны өзі туралы ойлағандай жоғары бағаламайтынына тап болса, онда бұл неврозға әкелуі мүмкін.

Мысалы: дұрыс мақтау:"барлық ойыншықтарды алып тастағаныңыз үшін рахмет". Қате мақтау: "сіз жай ғана жарайсың!». Дұрыс мақтау:"сіз осындай әдемі сурет салдыңыз". Қате мақтау:"сіз нағыз суретшісіз".

5) Сіз бір баланы екіншісіне мысал келтіре алмайсыз. Біреуін ұрып-соғып, екіншісін мадақтау арқылы сіз оның мысалын біріншісіне таңып, оларды бір-біріне қарсы қоясыз. Бұл (әділетсіз) мақталған адамнан "үлгі алуға" деген ұмтылысты тудырмайды. Балаларды бір-біріне қарама-қарсы қою олардың негативизмін, зиянды бәсекелестігін, табысқа кепілдік бермейтін іс-әрекеттерден бас тартуын тудыруы мүмкін.

Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудің ең тиімді әдісі-мінез-құлықты өзгерту әдісі. Оның мәні мынада: жақсы мінез — құлық үшін бала көтермеленеді, ал жаман мінез-құлық үшін-жаза немесе артықшылықтардан айыру.

"Балаңызға қыңырлықты жеңуге көмектесіңіз"

Балалардың қыңырлығын жеңу үшін, ең алдымен, ересектер өздерінің әдеттегі мінез-құлқын өзгертуі керек, баланың қыңырлығына тәуелділіктен арылуға тырысыңыз. Ата-аналардың ұстанымы берік болуы керек. Бала кеш болса да, мүмкін емес екенін біледі-бұл мүмкін емес, бірақ қажет – бұл қажет, бір нәрседен бас тарту оған бірден бір нәрсе ұсынылатынын білдірмейді.

Сонымен қатар, ересектер тағы бір күрделі нәрсені жасауы керек – баланың мінез-құлқының сындарлы тәсілдерін қалыптастыру; оған нақты бір нәрсені "қалауға" үйрету және тілектерді қанағаттандыру үшін күш салу; алға қойған мақсатқа жетуде табандылықты дамыту, қиындықтарды жеңуге үйрету, белсенділік пен тәуелсіздікті дамыту. Ең қиыны-бұл баланың шараларды жаза ретінде қабылдамауы, бірақ одан сүйіспеншіліктің көрінісін, оған көмектесуге деген ұмтылысын көруі. Өйткені, бала үшін қуаныштың негізгі көздерінің бірі-"Мен қалаймын-қаламаймын"әдеттегі схемасы бойынша қарым-қатынас емес, ересектермен әр түрлі бірлескен іс-шаралар.

Әдетте, қыңырлыққа бейім балалар ересектердің назарын өте жоғары бағалайды және оның жетіспеушілігіне ауыр төзеді. Олардың кінәсі емес, бұл назар көбінесе баланың не қалайтынын және не қаламайтынын шексіз сендіру немесе талқылау арқылы көрінеді. Балалардың ересектермен және құрдастарымен қарым-қатынасын әртараптандыру керек, соның ішінде оларды ортақ іске тарту керек. Бала бір нәрсеге қызығушылық танытып, бос емес болса, ол көңіл-күйді ұмытып кетеді. Бұл әрекетке тек ол және ата-аналар ғана емес, басқа балалар, таныс көршілер, достар да қосылуы өте маңызды. Сіз бірге қар әйелін мүсіндей аласыз, бекініс тұрғыза аласыз, шалшықтан секіріп, көбелектерді ұстай аласыз.

Үйде баланың тәуелсіздігін көтермелеу керек, оған бір нәрсе жасауды ұсыну керек: қуыршақтар мен шұлықтарды жуыңыз, олардың қаншалықты таза болғанына қуаныңыз; сөреге кітаптар қойыңыз: ертегілер-ертегілермен, ал бояу беттері – түрлі – түсті беттермен; ойыншықтарды алып тастаңыз немесе "гараж" салып, барлық машиналарды сол жерге қойыңыз. Сонымен қатар, баланың тәуелсіз іс-әрекетке деген қызығушылығының жоғалуына жол бермей, оған тыныш көмектесу және онымен бірге өзі жасаған барлық нәрселерден қатты қуану маңызды. Тәуелсіздік элементі көп жағдайда мектеп жасына дейінгі бала өте маңызды және жаңа, бұрын қол жетімді емес артықшылық ретінде қабылданады. Мұны пайдаланып, бүлінген балада, мысалы, үстелге табақтарды қоюға, гүлдерді суаруға, балықты тамақтандыруға және тағы бір нәрсе жасауға рұқсат етілгенде, ол өте бақытты екеніне сенімді болу керек. Тек күш салу керек және бала үшін бәрін жасау әдетін жеңіп, оған дайын түрде ұсыну керек-содан кейін оны қызықтыру оңай болады, содан кейін қажетті дағдыларды дамыту. Баланың мазмұнды өмірі және өзі неғұрлым көп жасаса,соғұрлым аз уақыт пен күш жұмсалады.

Жалпы, қыңырлық пен қыңырлықты жою үшін ересектердің мінез-құлқын саналы түрде өзгерту қажет, өйткені бұл құбылыстардың тамыры балада емес, ата-анада жатыр. Тек балада қыңырлық пен қыңырлықтың көзін іздеудің пайдасы жоқ.

Біз сіздің назарыңызға бала ашуланған сәтте өзін қалай ұстау керектігі туралы бірнеше кеңестер ұсынамыз.

* Оң сұрауларды қолданыңыз. Егер сіз баладан айқайлауды тоқтатуды талап етсеңіз, нәтиже нөлге тең болуы мүмкін. Бірақ егер сіз одан сізге жақындауын сұрасаңыз, онда нәресте мойынсұнуы мүмкін.

* Балалар өздерінің эмоцияларын басқара алмайды, өйткені олар тәжірибенің нақты анықтамасын бере алмайды. Оларға көмектесіңіз. Баланың сезімін "сіз балмұздақ алғыңыз келген шығар, енді сіз оны алмағаныңыз үшін ашуланасыз"деп айтыңыз. Осыдан кейін оған эмоцияны ашық түрде білдіру әрдайым мүмкін емес екенін түсіндіріңіз: "мен сені түсінемін, бірақ бұл сен сыртта айқайлап, аяғыңды тепкілей аласың дегенді білдірмейді". Балаңызға жаман мінез-құлықтың салдары туралы ескертуді ұмытпаңыз. Егер ол өзін осылай ұстауды бірден тоқтатпаса, ол жазаланатынын айтыңыз. Және өз сөздеріңізді іс жүзінде Растауды ұмытпаңыз.

* Ашулануды тоқтатудың тиімді әдісі-бес минуттық тайм-аут. Баланы қабырғаға жақын орындыққа отырғызыңыз, көзге қызықты ештеңе көрінбейтініне көз жеткізіңіз. Егер ол отырғысы келмесе, оны бөлмеге апарыңыз және есікті жабыңыз, ол өзіне зиян тигізбейтініне көз жеткізіңіз. Жалғыз қалған бала ашуланшақтықты жеңе алады.

* Айқайлаған баланы тыныштандырудың тағы бір жолы – оған қосылу. Балаңызбен бірге жылай бастаңыз және жылау мен гүрілдеуден, қыңсылау мен мұрыннан секіруге ауысып, тоналды біртіндеп өзгертіңіз. Мұндай "хор әнінің" әсері балалардың еліктеуге бейімділігіне негізделген. Сізге бейсаналық түрде еліктеу арқылы бала тынышталады.

* Мақұлдауға лайық барлық әрекеттерді, жағымды мінез-құлық көріністерінің барлық жағдайларын атап өтіңіз және көтермелеңіз. Осылайша, бала бұл үшін оны шексіз қыңқылдау мен Қыңырлықтан гөрі жоғары бағалайтынын түсінеді.

* Сонымен қатар, барлық отбасы мүшелерінің балалардың қыңырлығымен күресуді үйренуі өте маңызды. Әйтпесе, бала әкесінен қол жеткізуге болмайтын нәрсені анасынан көп қиындықсыз алуға болатындығын тез түсінеді, ал егер ол көз жасы мен ашуланшақтыққа қарсы тұрса, онда әжесі оның тілектерін дәл орындайды.

Балаларды тәрбиелеу ғылымының барлық қыр – сырын үйрену оңай емес, бірақ тәрбиені іс жүзінде, тіпті өз балаңызға да қолдану одан да қиын. Сізге сәттілік!

"Мектеп жасына дейінгі баланы патриоттық тәрбиелеу"

Патриотизмнің алғашқы сезімдері. Олар мектепке дейінгі жаста қол жетімді ме? Иә, мектеп жасына дейінгі баланың отбасына, туған өлкесіне, ауылына, туған табиғатына деген сүйіспеншілік сезімі бар деп айта аламыз. Бұл патриотизмнің бастауы, ол танымнан туады, бірақ күнделікті мақсатты тәрбие процесінде қалыптасады.

 Мектепке дейінгі жаста бала қай елде тұратынын, оның басқа елдерден қалай ерекшеленетінін білуі керек. Балаларға өздері тұратын ауыл туралы мүмкіндігінше көбірек айту керек; өз ауылы үшін мақтаныш сезімін тәрбиелеу. Балаларды ата-әжелер, аталар, аналар мен әкелер жасаған нәрселерге мұқият болуға үйрету. Қоғамдық орындарда тазалық пен тәртіпті сақтау, өз ауласында, кіреберісте, көшеде, саябақтарда, балабақшада Сұлулық пен тәртіпті құруға қатысу.

Балаларда патриоттық сезімдерді тәрбиелеудің әртүрлі формалары бар. Бұл Отан туралы, туған ауыл туралы, туған өлкенің табиғаты туралы, жақсы адамдар туралы әңгімелер, патриоттық тақырыптар бойынша балалар кітаптарын оқу және ол тұратын аймақтың балалар фольклоры, үйренуге арналған әндер мен өлеңдердің тиісті таңдауы және, әрине, ата-аналардың жеке үлгісі.

Ата-бабалардың тарихы мен дәстүрлерін зерттеу арқылы туған жерге деген мақтаныш пен құрмет тәрбиеленеді. Мұнда маңызды рөл ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын және жақсылық, достық, өзара көмек және еңбекқорлыққа үйрететін ертегілерге жатады. Ерекше фольклор-Отанға деген сүйіспеншілік пен балалардың патриоттық дамуын қалыптастыратын тамаша материал. Сондай-ақ, оларды басқа халықтардың мәдениетімен, әдет-ғұрыптарымен және дәстүрлерімен таныстырып, оларға достық қарым-қатынас қалыптастырған жөн.

Балаларға "саяхаттар" ойнау өте қызықты болады, оның барысында олар кіші немесе үлкен Отан, басқа елдер туралы жаңа нәрсе біле алады.

Ата-аналар иллюстрацияларды, көркем әдебиеттерді және барлық көрнекі заттарды қолдануы керек. Осылайша, балабақшалардағы мұражайларға немесе арнайы жабдықталған бөлмелерге бару балалардың туған жерінің тарихы мен өмірін зерттеуге жаңа мүмкіндіктер ашады.

Патриотизмнің бір көрінісі-табиғатқа деген сүйіспеншілік. Ол оған ұқыпты қараумен анықталады, жануарларға қарапайым қамқорлықта, өсімдіктерді өсіру үшін қол жетімді жұмыста көрінеді. Орманға, өзенге, далаға серуендеу үлкен маңызға ие. Олар балаларды табиғатқа ұқыпты қараудың кейбір ережелерімен таныстыруға мүмкіндік береді. Туған елдің табиғатымен танысқан кезде оның сұлулығы мен әртүрлілігіне, оның ерекшеліктеріне баса назар аударылады. Балалық шақта алған туған табиғаты, туған өлкенің тарихы туралы жарқын әсерлер жиі есте қалады

адам өмір бойы балада патриот және өз елінің азаматы болуға көмектесетін осындай қасиеттерді қалыптастырады.

Отбасы тарихына қол тигізу баланың бойында күшті эмоциялар тудырады, жанашырлық танытады, өткенді еске алуға, оның тарихи тамырына мұқият қарайды. Осы мәселе бойынша ата-аналармен өзара іс-қимыл дәстүрлерге ұқыпты қарауға, тік отбасылық байланыстарды сақтауға ықпал етеді.

Ата-аналарға арналған ұсыныстар:

* Кішкентай патриотты тәрбиелеу оған ең жақын - туған үйінен, өзі тұратын көшеден, балабақшадан басталады.

* Баланың назарын туған ауылының сұлулығына аударыңыз.

* Серуендеу кезінде көшеде не бар екенін айтыңыз, әр заттың мәні туралы сөйлесіңіз.

* Қоғамдық мекемелердің жұмысы туралы түсінік беріңіз: пошта, дүкен, кітапхана және т.б. осы мекемелердегі қызметкерлердің жұмысын Бақылаңыз, олардың жұмысының құндылығын ескеріңіз.

* Балаңызбен бірге аулаңызды абаттандыру және көгалдандыру жұмыстарына қатысыңыз.

* Өз көкжиегіңізді кеңейтіңіз

* Баланы өз іс-әрекеттерін және басқа адамдардың іс-әрекеттерін дұрыс бағалауға үйретіңіз.

* Оған Отан, оның батырлары, өз халқының дәстүрлері, мәдениеті туралы кітаптар оқыңыз

* Баланы тәртіпті сақтауға, қоғамдық орындардағы үлгілі мінез-құлыққа ұмтылғаны үшін жігерлендіріңіз.

"Табысты баланы қалай тәрбиелеу керек"

 Барлығы жақсы ата-ана болғысы келеді, бірақ мұны қалай жасау керектігін білетіндер аз. Балаларыңызды дұрыс тәрбиелеуге көмектесетін бірнеше құпия бар.

Мотивация және қолдау. Ата-аналардың қолдауының болмауы баланың кез-келген әрекетін бүршікте өлтіреді. Күн сайын мыңдаған балалар ата-аналары оларға тиісті қолдау көрсетпегендіктен суретші, суретші немесе спортшы болуды армандайды. Баланы қолдағысы келмеудің басты себебі көбінесе көптеген ата-аналардың өздері баласының өмір жолын алдын-ала таңдауы болып табылады. Егер сізде осындай ойлар болса, оларды жойыңыз! Бала ата-аналарға арналған ойыншық емес, контроллермен басқарылатын бейне ойын кейіпкері емес. Бала-бұл жаңа тұлға, қоғамның болашақ толыққанды бірлігі, бәрібір өз жолын таңдайтын адам. Балаңыздың бастамаларын қолдаңыз, оны мақсатқа жетуге ынталандырыңыз, оны қалай дұрыс жасау керектігін үйретіңіз.

2. Оқу кезіндегі өзін-өзі қамтамасыз ету. Ең табысты ата-аналар-баласына өздігінен бірдеңе үйрете алатындар. Ақылды ата-аналар ақылды балаларды тудырады! Алайда, бұл кейбіреулер ойлағандай генетикалық деңгейде болмайды. Балаларыңыздың оқу жауапкершілігін балабақшаға, мектепке немесе тәрбиешіге жүктемеңіз. Балаңызды өзіңіз үйретіңіз! Білгеніңізді үйретіңіз, егер білмесеңіз, алдымен өзіңіз үйреніңіз. Ата-аналар балаларын кейінірек тәрбиелеу үшін үнемі өзін-өзі оқытатын отбасын елестетіп көріңіз. Өзін – өзі оқыту-бұл жақсы ата-аналардың ғана емес, сонымен бірге мықты, табысты отбасылардың құпиясы.
3. Қамшы мен пряник. Бір таңқаларлығы, қамшы мен зімбірдің ескі жақсы әдісін әр ата-ана біледі және оны тек бірнеше адам дұрыс пайдаланады. Пряник-бұл сіздің балаңызға беретін еркіндік. Ол ақылға қонымды болуы керек. "Прогрессивті ата-аналар" деп аталатындар әр бұрышта балаларға жүз пайыз еркіндік беру керек деп айқайлайды. Бірақ тәжірибе көрсеткендей, артық еркіндік "ана-ұл" қарым-қатынасын "дос-дос"етеді. Кейде достар бір-біріне қалай қарайды, бәрі жақсы біледі. Баланы ақылға қонымды еркіндікпен қамтамасыз етіңіз, бірақ қамшы туралы ұмытпаңыз. Сіз ата – анасыз және кем дегенде сіздің балаңыз 18 жасқа толғанға дейін сіз оның патшасы, қожайыны, командирісіз.
4. Қатысу. Жақсы ата-ана баланың өміріне араласуы керек, тек оған қызығушылық танытпауы керек. Сонымен қатар, сіз балалық шақтан бастап қатысуыңыз керек, өйткені жасөспірім кезінде сіздің балаңыз жай ғана "есіктерді жабады" және сіз оған кіре алмайсыз. Егер сіз бала кезіңізде ұлыңызға немесе қызыңызға қызығушылық танытпаған болсаңыз, онда сіз жүз пайыздық сенімді ұмыта аласыз. Балаңыздың өміріне қатысу үшін оған тікелей қатысыңыз. Онымен үнемі сөйлесіңіз, оған жаңа нәрсе үйретіңіз, онымен ойнаңыз және әрқашан оның сұрақтарына жауап беріңіз. Баланың қызығушылығын қанағаттандыру керек. Уақыт өте келе бала сіздің қатысуыңызға үйренеді және оның ешқашан жоғалып кетуін қаламайды.

Балалар әрқашан нені есте сақтайды? Егер біз балаларымыздың болашақта балалық шақ туралы жарқын естеліктері болғанын қаласақ, онда біз көп нәрсе істемеуіміз керек:

1. Оларға оқыңыз. Ия, бұл өздігінен әдемі, бірақ баланың оқуының өзіндік сиқыры бар. Кітаптар әр оқушы қатысатын әлемді жасайды. Сондықтан баланың қанша жаста екендігі маңызды емес, оған оқу керек, онымен бірге оқу керек, жай оқу керек…
2. Оларды тыңдаңыз. Қазіргі ақылсыз әлемде: "бір секунд күте тұрыңыз, менің уақытым жоқ!"және шындық мынада, бір секундта да, тіпті бір минутта да ештеңе өзгермейді және бала қалаған назарсыз қалады. Біз тыңдауға дайын болған кезде, бала қазірдің өзінде сөйлескісі келді немесе тіпті не айтқысы келетінін ұмытып кетті. Балалар өздерінің кейбір сәттерін ата-аналарымен бөліскісі келеді. ИЯ, ересектер үшін мұның бәрі маңызды емес және қажет емес болып көрінеді, бірақ кішкентайлар үшін бұл бірінші кезектегі мәселе! Сондықтан, балаға бір секунд күтуді айтпас бұрын, телефон, компьютер, әлеуметтік медиа және теледидар ренжімейді, психикалық жарақат алмайды және ештеңені ұмытпайды деп ойлауыңыз керек. Ал балалар иә.
3. Оларды құшақтаңыз. Кішкентай немесе үлкен екеніміз маңызды емес, бірақ бәрімізге құшақтау керек. Әр бала әр түрлі, біреу қысылғысы келеді, біреуге бір құшақтау жеткілікті болады. Сіз олардың қажеттіліктеріне назар аударып, балаларға олардан бас тартпауыңыз керек. Тек құшақтау керек пе, жоқ па деп сұраудың қажеті жоқ! "Мен сені құшақтағым келеді!"және құшақтаңыз. Құшақтау-бұл махаббаттың ғана емес, сонымен бірге сенімділіктің, қорғаудың және жай бақыттың символы.
4. Отбасылық дәстүрлерді құру. Мысалы, аптасына бір рет попкорнмен қаруланған бүкіл отбасы фильмді бірге көретін түн немесе кино кешін өткізіңіз. Маған сеніңіз, бұл дәстүрге қатысты фильмді көру ғана емес!
5. Тамақты бөлісу. Уақыт тез өтеді, тамақ пісіру көп уақытты алады, ал қалғанын жұмыс жейді. Әр түрлі кестелер мен отбасы мүшелерінің тілектеріне байланысты бірден бір үстелде болу өте қиын болады. Нәтижесінде балалар Жарма, хот-дог, балмұздақ және т. б. бірақ бұл тіпті жаман емес! Ең бастысы, бірлескен тамақтанудың болмауы отбасындағы қарым-қатынасқа, сенімділік пен жылулыққа теріс әсер етеді. Сондықтан таңғы ас, түскі ас немесе кешкі ас болсын, кем дегенде бір тағамды таңдау керек және оны әрқашан бірге, опцияларсыз өткізу керек.
6. Оларға әлемдегі ең сүйікті екенін айту. Балалар үшін олардың ата-аналары үшін таңдаулы екенін білу және есте сақтау өте маңызды.
7. Мереке! Тағы да, барлық балалар әртүрлі және олардың жетістіктері әртүрлі. 5 жастағы біреу 10 жастағы адамға қарағанда жақсы оқиды. Біреу спортта сәтті, ал біреудің допқа аллергиясы бар. Біреу сыныптағы ең жақсы оқушы, ал біреу тәрбиешілермен айналысады. Бірақ әр баланың жақсы жетістікке жететін нәрсесі бар және ол қандай болса да, ата-аналар оны қолдап, барлық жетістіктерін атап өтуі керек!
8. Бірге ойнаңыз. Барлық балалар ойнағанды ұнатады, бірақ ересектерге бұл қызықтар әдетте қызықсыз болып көрінеді. Бірақ сіз бүкіл отбасына ұнайтын нәрсені табуыңыз керек-үстел ойындары, жаяу серуендеу, балық аулау, ашық ауада демалу, ойын спорты, велосипед тебу, оқу, фильм көру, көңілді уақытты қамтамасыз ететін және барлығын біріктіретін кез келген әрекет, балалар ешқашан ұмытпайтын естеліктер жасайды.
9. Уәделеріңізді есте сақтаңыз. Ия, біз көп нәрсені уәде етеміз және оны жиі ұмытып кетеміз. Балалардың өмірі сәттерден тұрады және бұл жағдайлар олар үшін өте ауыр болады. Сондықтан, бала үшін өте маңызды барлық іс - шаралар-жиналыстар, туған күндер, жаттығулар, конкурстар, спорттық жарыстар, конференциялар, ата-аналар ешқашан ұмытпауы керек! Балалар үшін бұл ең маңызды нәрсе болады, ол туралы ұмытылмады.
10. Оларды сүю. Махаббат махаббатты тудырады. Бірақ балаға оны жақсы көретініңізді айту жеткіліксіз, содан кейін оны елемеу, оның тілектері мен әңгімелерін елемеу, өтініштерді елемеу. Махаббатты көрсету керек. Өйткені тек махаббат махаббатты тудырады.

Осы қарапайым ережелерді сақтай отырып, сіздің балаңыз барлық жағынан сәтті болады деп айтуға болады. Сізге және сіздің балаларыңызға сәттілік!

"Ұялшақтықты қалай жеңуге болады"

Ұялшақтық-бұл көптеген адамдарға, балаларға да, ересектерге де тән қасиет. Мүмкін, бұл қасиетті коммуникативті қиындықтардың ең көп тараған себебі деп атауға болады. Ұялшақтық психикалық ауру болуы мүмкін. Әдетте, ұялшақтық мінез-құлықтың сипаттамасы ретінде мектепке дейінгі жаста қалыптаса бастайды. Уақыт өте келе оның көріністері тұрақты бола бастайды және адамның бүкіл коммуникативті саласына таралады. Ұялшақ болу-қарым-қатынастан қорқу. Ұялшақ бала айналасындағы адамдарды (әсіресе бейтаныс адамдарды) белгілі бір қауіп төндіреді деп қабылдайды. Бүгінгі таңда психологияда ұялшақтық баланың қарым-қатынас процесінде пайда болатын жағымсыз тәжірибелер нәтижесінде қалыптасады және біртіндеп санаға енеді деген көзқарас кең таралған. Ұялшақтық таңдамалы болуы мүмкін және баланың бүкіл әлеуметтік ортасына таралуы мүмкін. Оның пайда болуы баланың өзін-өзі бағалауының төмендеуімен байланысты болуы мүмкін. Өзін басқаларға қарағанда нашар, әлсіз, ұсқынсыз деп санай отырып, бала онсыз да бұзылған мақтаныш сезімін жарақаттағысы келмей, басқалармен байланыста болудан аулақ бола бастайды. Балаға ұялшақтықты жеңуге, қарым - қатынас жасауға деген ұмтылысты қалыптастыруға көмектесу - бұл өте мүмкін міндет, бірақ оны ұялшақ баламен қарым-қатынас жасайтын барлық ересектер-ата-аналар, тәрбиешілер, психологтар шешуі керек. Ұялшақтықты тезірек жеңе бастасақ, соғұрлым жақсы. Жасы ұлғайған сайын бала ұялшақ мінез-құлықтың стереотипін қалыптастырады, ол бекітіліп, қатты түзетіледі. Бала өзінің "кемшілігінде" есеп бере бастайды және бұл онымен жұмысты қиындатады, өйткені мектеп жасына дейінгі бала өзінің ұялшақтығы мен мінезінің ерекшеліктеріне еріксіз назар аударады.

Бала ұялшақтықты жеңе ала ма және оны қалай жасауға болады?

Балаға деген көзқарасыңызды талдаңыз. Әрине, сіз оны жақсы көресіз. Бірақ сіз бұл махаббатты әрқашан нақты мінез-құлықта білдіресіз бе? Сіз кішкентайыңызға оны қаншалықты жақсы көретініңіз туралы жиі айтасыз ба? Тек осылай, ештеңе үшін сүйіңіз. Баланың көзімен отбасындағы жағдайға қараңыз. Ол сіздің сүйіспеншілігіңізді, мақтауыңызды, қолдауыңызды білдірмеуі мүмкін бе? Өйткені, біз балаларымызға олар жаман нәрсе жасаған кезде ғана жиі назар аударамыз және олардың жетістіктерін байқамаймыз. Жақсы істер. Ұялшақ балалар ата-аналарға бұзық және Тентек балаларға қарағанда аз қиындық тудырады. Сондықтан оларға аз көңіл бөлінеді, ал мұндай балаларға көп қажет. Олар бұл туралы ашық айтпайды, бірақ олардың мейірімділікке, жеке басына деген құрметке деген қажеттіліктері күшті дамыған. Осы қажеттіліктерді қанағаттандырмай, баланың дамуының негізі қаланбайды-адамдарға қоршаған әлемге белсенді және қорықпай кіруге, оны шығармашылықпен игеруге және өзгертуге мүмкіндік беретін сенім. Ересек адам балаға көмек пен қолдау сұраған кезде ғана емес, бір қарағанда оған қажет болмаған кезде де мұқият болу қабілетін тәрбиелеуі керек. Келесі міндет - балаға белгілі бір іс-әрекеттерде өзін-өзі бағалауды арттыруға көмектесу, оның өзіне деген сенімділігін қолдау. Ұялшақ бала теріс бағалаудан қорқады, бірақ бұл оған ешқандай баға қажет емес дегенді білдірмейді. Балаңызбен бірге бірдеңе жасағанда, оның тапсырманы орындайтынына сенімді болыңыз, егер олай болмаса, бұл маңызды емес және сіз оған әрқашан көмектесіп, қиындықтарды бірге жеңесіз. Егер сіз баланың бағалауға тым көп көңіл бөлетінін және бұл оның әрекетін тежейтінін көрсеңіз, оны әрекеттің бағалау жағынан алшақтатыңыз. Мұнда сізге ойын техникасы мен әзіл көмектеседі. Жағдайды жеңіңіз, оған қиял элементін енгізіңіз. Мысалы, егер бала "Легодан" фигураны жинай алмаса, оларды анимациялаңыз және балаға тапсырманы орындауға кедергі келтіретін зиянды сипатқа ие болыңыз. Ұялшақ балалар өте сақ және жаңасынан қорқатынын есте ұстаған жөн. Олар ұялшақ құрдастарына қарағанда ережелерді сақтауға бейім, оларды бұзудан қорқады.

Ұялшақ балаларда ересектер айыптайтын әрекеттер мен әрекеттерге ішкі тыйым көп қалыптасады және бұл олардың бастамашылығы мен шығармашылық көріністеріне кедергі келтіруі мүмкін. Баланың бостандығын, оның стихиялылығын, қызығушылығын жиі шектейтіндігіңізді ойлаңыз. Құрбандық туралы кеңесті қарастырмаңыз - кейде ережелерді бұзыңыз, сіздің икемді мінез-құлқыңыз балаға жазадан қорқудан, шамадан тыс қаттылықтан арылуға көмектеседі. Кез-келген дерлік, бір қарағанда, баланың "дұрыс емес" тілегін жеңіп, қызықты және пайдалы іс-әрекетке айналдыруға болады. Бала тәртіпті болудан қорықпаңыз. Шектеулер әрқашан дамуға пайдалы бола бермейді. Керісінше, шамадан тыс шектеулер балалық невроздың себебі болып табылады.

Ұялшақ балалармен мінез-құлық стилі:

1. Балаңыздың әлеуметтік шеңберін кеңейтіңіз, баланың достарын жиі шақырыңыз, баланы таныстарына қонаққа апарыңыз, серуендеу бағытын кеңейтіңіз, баланы жаңа, бейтаныс жерлерге сабырлы болуға үйретіңіз.
2. Бала туралы үнемі алаңдамаңыз, толығымен ұмтылыңыз, оны қорғаңыз. Балаға Тәуелсіздік пен белсенділік танытуға мүмкіндік беріңіз, оған белгілі бір шара беріңіз. Баланың өзіне және өз күшіне деген сенімділігін үнемі арттырыңыз.
3. Баланы қарым-қатынасқа байланысты әртүрлі тапсырмаларды орындауға тартыңыз.
4. Балаңызға қолдау көрсетіңіз, оның бизнестегі жетістіктерін атап өтіңіз, сонымен қатар балаңызға басқа балалармен және ересектермен қарым-қатынас жасау және ойнау арқылы қаншалықты жаңа және қызықты нәрселерді білуге болатынын айтыңыз. Кейде баланың ұялшақтығы жасына қарай жоғалады. Бірақ, өкінішке орай, бұл әрдайым бола бермейді.

Балалардың көпшілігі ересектердің көмегіне мұқтаж.

Ұялшақ балаларға арналған жаттығулар:

1.Өлеңдеріңізді қолдарыңызбен айтыңыз. Бала белгілі өлеңді немесе ертегіні қолдарымен және пантомимамен сөзсіз айтуға тырысады. Қалғандары оның не айтып жатқанын болжауға тырысады.

2.Ертегі. Балаға есімнің мағынасына сүйене отырып, оның аты-жөні туралы ертегі ойлап табуға шақырылады. Мысалы:" Марина-теңіз", теңізде тұратын қыз туралы ертегі.

3.Сурет "Мен қандай болсам және қандай болғым келеді". Балаға өзін екі рет салу ұсынылады. Бірінші суретте ол қазіргідей, екіншісінде-ол қалағандай. Сурет салғаннан кейін талқылау жүргізіледі. Қорытындылай келе, баланың өзі өзі қалағандай болу үшін не істеу керектігін өзі тұжырымдауы керек.

Мектеп жасына дейінгі балалардағы ұялшақтықтың алдын алу және жеңу бойынша ата-аналарға арналған ұсыныстар

Баланы өзінің барлық "артықшылықтары" мен "кемшіліктерімен", жеке басының барлық ерекшеліктерімен қабылдаңыз.

Баланы басқа балалармен салыстырмаңыз және сәтсіздіктерге назар аудармаңыз. Керісінше, оның барлық кішігірім жетістіктерін байқап, жетістіктері үшін мақтауға тырысыңыз. Сіздің басты міндетіңіз – балаға соншалықты күшті және сенімді түрде сену, сонда нәресте сізге сенеді және сіздің сеніміңізді "жұқтырады". Сонда ол өзіне сенімді адам болады. Өйткені, белгілі: өмірде бір нәрсеге қол жеткізу, сіз тек өз күшіңізге сене аласыз. Баланы асықпаңыз, оған жаңа нәрсеге үйренуге уақыт беріңіз. Ұялшақ, ұялшақ балаға танысу, мұқият қарау, жаңа жағдайда қолданылатын заңдарды түсіну үшін белгілі бір уақыт қажет, мейлі ол құрдастар компаниясы болсын, жаңа тәрбиеші болсын, жаңа пәтер болсын. Егер бала мектепке түсуге мәжбүр болса, онда мектептің үй-жайына және сабақ өтетін кабинетке барған жөн, мұғаліммен танысқан жөн. Оған ештеңе қауіп төндірмейтініне көз жеткізгеннен кейін ғана ол тыныштала алады.

Баланы "батыл болуға"мәжбүрлемеңіз. Сіздің ескертулеріңіз бен белгілеріңіз нәтиже бермейді. Баланың уайымы табиғатта қисынсыз, өйткені жеті жасқа дейінгі баланың өзі ақыл-ой емес, сезімдер мен бейнелер әлемінде өмір сүреді. "Бұл жерде үлкен мәселе жоқ" деп айтудың мағынасы жоқ. Балаға өзін қауіпсіз сезіну керек. Анамның сүйіспеншілігінен, анамның жақындығынан гөрі қорқыныштан не жақсы? Балаларға да, балалардың көзінше де айқайлауға болмайды!

Ұялшақ балаға арналған өтініш нақты тапсырмаларды қамтуы керек. Оның сабырлы, жұмсақ дауыспен айтылуы, аты-жөні бар үндеуі және мейірімді жанасуымен бірге жүруі маңызды. Ұялшақ балалармен қарым-қатынаста қатты өткір интонацияларды, бұйрықтар түріндегі үндеулерді, қорлайтын немесе сыни мәлімдемелерді болдырмау керек. Ең бастысы-әдептілік пен шыдамдылық.

Бала жаңа адамдармен, сол жануардың иелерімен таныса алатын төрт аяқты дос табу пайдалы.

Ұялшақ баламен байланыста болған кезде ауызша емес қарым-қатынас құралдарын, ашықтық пен сенім қимылдарын қолдану, көз байланысын орнату маңызды.

Ішкі тосқауылдан өту үшін баланы өз бетімен жұмыс істегенде оны мадақтауды ұмытпаңыз. Баланы қарым-қатынасқа байланысты әртүрлі тапсырмаларды орындауға тартыңыз. Ұялшақ баланың "бөтен ересектермен" байланысын ынталандырыңыз: олардан нан сатып алуды немесе кітапханадан кітап сұрауды сұраңыз. Сонымен қатар, баланың жанында болуға тырысыңыз, сонда ол өзін сенімді және тыныш сезінеді.

Балаңызға әңгімені бастауға және аяқтауға үйретіңіз. Балаңызбен әртүрлі адамдар тобымен сөйлесуді бастау оңай болатын сөз тіркестерінің тізімін жасаңыз, мысалы, ол таныс адамға не айтуы мүмкін; бұрын кездеспеген ересек адамға; ол біраз уақыт көрмеген досына; ол алаңда ойнағысы келетін балаға. Содан кейін, рөлдерді ауыстырған кезде, бала осы сөз тіркестерін еркін және өз бетінше қолданғанша әңгімені қайталаңыз.

Есіңізде болсын: сәтсіздіктер мен жеңілістер тәжірибесі қонады, жеңістер мен жетістіктер тәжірибесі шабыттандырады! Ұялшақ балаңызға нәзік қанаттарын түзетуге көмектесіңіз!

"Жақсы тәбеттің құпиялары"

Ата-аналар көбінесе балалардың тәбетінің нашарлығына шағымданады. Балалар, ересектердің көңілін қалдырады, кейде тамақтан бас тартады. Неліктен бұл орын алады? Бұл балалар туралы ма? Түсінуге тырысайық. Құрметті ата-аналар! Ал сіз тамаққа қалай қарайсыз? Сіз бәрін жақсы көресіз бе? Ал сіздің балаңыз сіз өзіңіз бас тартатын тағамға қалай қарайды? Егер сіздің балаңыз пайдасы туралы әңгімелерді тыңдамай, табақтан бас тартса, таң қалмаңыз. Біздің тағамға деген қалауымыз тұқым қуалаушылықпен реттеледі: өнімдердегі табиғи химиялық элементтерге тұқым қуалайтын сезімталдық кінәлі. Бірақ... балаға бас тартатын тағамдарды беруді тоқтатпаңыз. Ол оларды қаншалықты жиі сынап көрсе, соғұрлым оларды мойындау ықтималдығы жоғары болады. Балаларда әртүрлі тағамдарды жеу әдетін қалыптастыра отырып, ересектер шыдамды болуы керек, өйткені балаларда тағамға деген оң көзқарас өте ұзақ уақыт қалыптасады. Ата-аналардың салауатты өмір салтын ұстануға деген ұмтылысы маңызды: өз тамақтануы, ересек адамның оң мысалы. Дұрыс тамақтану әдетін қалыптастыру ерте балалық шақтан басталады. Ересектер жеті "жоқ" дегенді есте ұстауы керек: мәжбүрлемеңіз! таңуға болмайды! көңіл көтермеңіз! асықпаңыз! көңіл көтермеңіз, бірақ түсініңіз! алаңдамаңыз! мазаламаңыз және мазаламаңыз! Егер сіз балаңызға әдеттегіден аз тамақ берсеңіз, әлдеқайда жақсы. Содан кейін ол қосымша алғысы келеді, өйткені балалардың тамақтану процесі жағымды эмоциялар мен іс-әрекеттің еріктілігіне негізделген. Есіңізде болсын, тамақтандыру кезінде кез-келген сендіру, еліктіретін уәделер мүлдем қажет емес. Олар тек баланы тамақтан алшақтатады және уақыт өте келе оның стереотипке айналуына әкеледі – үстел басында ертегі жоқ, сыйлық ретінде уәде етілген ойыншық жоқ, Мен үстелге отырмаймын. Ата-аналық махаббат көбінесе соқыр болады. Көбінесе біздің кішкентай "диктаторлар" аналарды жылатады. Біздің балалар үшін (ересектер сияқты) түсі, дайындалған тағамның сыртқы түрі, дастархан жайылуы (әдемі табақтар, майлықтар, дастархан) үлкен маңызға ие Егер балалар толаға қызмет көрсетуге қатысса, ыдыс-аяқты безендіруге тартылса, тамақтану кезінде көңіл-күй жақсы болады.

Ата-аналардың күн тәртібін сақтауы маңызды: олар көбінесе ашық ауада болды, ашық ойындар ойнады, спорт пен еңбекке қосылды. Тамақтану арасындағы аралықтарды ескере отырып, балада аштық сезімі пайда болады, асқазан сөлінің бөлінуі күшейеді. Міне, көптен күткен тәбет пайда болады!

Ата - аналарға тосын күндер ұйымдастырған пайдалы: балық тағамдары күні - балық күні, витаминдер күні – балалар өздері салаттар дайындайды, өзбек тағамдары күні-әдеттегідей дастархан басында емес, еденде кешкі ас. Мұндай күндері тіпті" сүймейтін " тағам да жағымды және дәмді болады. Әрбір идея балаға тек жағымды эмоциялар әкелуі керек. Сонымен, балаларда әртүрлі тағамдарды жеу әдетін қалыптастыра отырып, ересектер шыдамды болуы керек, өйткені балалардағы тағамға деген оң көзқарас ойын әдісін қолдану негізінде өте ұзақ уақыт қалыптасады. Балалар өте тез өседі. Ал, естеліктер мен әдеттер өмір бойы қалады.

Егер бала үнемі тамақтанудан бас тартса және сіз оның денсаулығының нашарлау белгілерін байқасаңыз, егер нәресте салмағын жоғалта бастаса немесе сіз нәресте туралы уайымнан тәбет пен ұйқыны жоғалтсаңыз, онда бірінші кезекте дәрігерге бару керек. Тәбеттің болмауының медициналық себептері өте көп: егер паразиттер (мысалы, құрттар)болса, баланың тәбеті төмендейді; егер бала шамадан тыс қозғыш немесе гиперактивті болса, онда оның бөлігін тыныштықпен аяқтауға шыдамы жетпейді; егер тамақ ауырса немесе құлағы бітеліп қалса, оны жұту жағымсыз, содан кейін бала тамақтан бас тартады; ақырында, тәбеттің төмендеуі көбінесе суық немесе вирустық аурудың басталуының белгісі болып табылады, өйткені дене барлық күштерін күреске бағыттайды онымен бірге. Егер дәрігер балада "қылмыстық" ештеңе таппаса, сынақтар жақсы, бала белсенді, салмағы қалыпты болса, онда анасы келесі қарапайым ережелерді сақтауы керек. "ИӘ" деп айту:

1. Қозғалыс — таза ауада серуендеу, белсенді және ашық ойындар, балалар спорт секцияларында спортпен шұғылдану өздігінен пайдалы және тәбетті жақсартады. Рас, нюансты ескеру маңызды: тамақтанудан жарты сағат бұрын шамадан тыс белсенділік қарсы.
2. Баланың талғамына тәуелділік — егер нәресте бір нәрсені жақсы жесе, ал бірдеңе жаман болса, кейде сіз оған барып, сүйікті тағамдарын жиі дайындауға болады.
3. Пайдалы" тәттілер " — табиғатта бала жеуден бас тартпайтын көптеген пайдалы тәттілер бар, мысалы, жидектер, жемістер, кептірілген жемістер, жаңғақтар.
4. Қиял мен шығармашылық — кейбір балалар жай скучно болған кезде тамақты "таңдайды", ал әдеттегі тағамдар "скучно". Содан кейін жаңа рецепттерді, қызмет көрсетудің жаңа түрлерін іздейтін кез келді. Кейде сүйікті "мультфильм" кейіпкерімен жаңа әдемі ыдыс-аяқ сатып алу (баламен кеңесу) тәбетті жақсартуға көмектеседі.

Егер бала кез-келген тағамды жақсы көретін болса, сіз олардан жаңа, бейтаныс тағамдарды дайындауға болады. Егер нәресте кез-келген өнімге ұнамаса, сіз оларды жаңа рецептте "жасыра" аласыз.

5. Аспаздық таланттарды дамыту - біз бәріміз үнемі дәмді тамақ дайындай алмаймыз, ал балалар ең қатал сыншылар. Ал, үйренуге тура келеді.
6. Компаниялар-құрдастары немесе отбасы мүшелері бар компания үшін, "ересектер" үстелінде балалар кейде жақсы тамақтанады.
7. Ас үйде балаларға көмектесу-қарапайым қағида жұмыс істейді:"Мен оны өзім дайындадым — тырысуым керек".

"Жоқ" деп айту:

1. Нервоздық-бұл "жұқпалы": нәресте тамақтану ананы алаңдатады деп санайды және ол да мазасыздана бастайды, бұл тәбетті бұзады.
2. Тағамдар мен тәттілер.
3. Табандылық, сендіру, қорқыту, бопсалау және "сауда" — бұл керісінше әсер етуі мүмкін, сонымен қатар педагогикалық емес.

Дені сау және тәбетті болыңыз!

"КҮН, АУА ЖӘНЕ СУ - БІЗДІҢ ЕҢ ЖАҚСЫ ДОСТАРЫМЫЗ"

Физикалық сау баланы тәрбиелеу-мектепке дейінгі мекеменің басты, өте маңызды міндеті, әсіресе қазіргі жағдайда. Бала мен ересек адамның денсаулығына қамқорлық бүкіл әлемде басымдыққа ие бола бастады, өйткені кез-келген елге шығармашылық, үйлесімді дамыған, белсенді және сау адамдар қажет.

 Бүгінгі таңда балалардың денсаулық жағдайы қазіргі қоғамның қажеттіліктеріне де, әлеуетті мүмкіндіктеріне де сәйкес келмейді. Мектепке дейінгі мекемеге баратын балалардың аурушаңдығы жоғары болып қала береді және өсуге бейім.

 Бұл мәселені сәтті шешу үшін, олар айтқандай, "денсаулықты жас ұстау" маңызды. Денсаулықты нығайтудың, сырқаттанушылықты азайтудың және балалардың өнімділік деңгейін арттырудың тиімді құралы-денені қатайту. "Күн, ауа және су - біздің ең жақсы достарымыз", - дейді халық мақалы. Қатаю табиғатпен қарым-қатынасқа көбірек уақыт бөлуге көмектеседі, жалпы алмасуды жақсартады, жүйке жүйесін нығайтады. Дененің өзгеретін ауа-райына (суық, ыстық, жаңбыр және т.б.) төзімділігі артатын жүйелі әсер ету кезінде. Қатаю-бұл сүрту немесе құю ғана емес, сонымен қатар арнайы ұйымдастыруды, қосымша уақытты қажет етпейтін күнделікті әдеттегі процедуралар: бөлмеде және ауада тиісті киімде болу, салқын сумен жуу, ашық терезеде, терезеде ұйықтау, алаңда белсенді дене шынықтыру сабақтары, тіпті жалаң аяқ жүру.

Қатаюдың міндеті-баланың денесін тұрақты және төзімді ету, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларының әсеріне төтеп бере алады, осылайша суық тию санын азайтады.

Үйде балаларды сауықтыру үшін қатаюдың келесі түрлерін қолдануға болады:

Ауа

Ауа күрделі тітіркендіргіш ретінде әрекет етеді, метаболизм процестерін күшейтеді, гемоглобин мен эритроциттердің мөлшерін көбейтеді, жүйке жүйесін нығайтады. Оның жағымды әсері баланың көңіл - күйінде де көрінеді-ол сергек, көңілді болады. Қатаю үшін таза ауаны үнемі, жылдың кез келген уақытында пайдалану керек.

Қысқы суық ауа әсіресе белсенді жаттығулар мен ойындармен үйлескенде пайдалы әсер етеді. Баланың дұрыс дамуы үшін баланың үнемі серуендеуге шығуы маңызды. Балалардың ауада серуендеуін ұйымдастыра отырып, ересектер олардың белсенді әрекеттеріне жағдай жасауы керек.

Су

Денені төмен температураға иммунитетті етудің, оны салқындату әсерінен қорғаудың ең жақсы құралы-судың қатаюы. Балалар онымен ойнағанды ұнатады; мұндай әрекеттер көңіл-күйді жақсартады, оған қуанышты эмоциялар тудырады. Бұл денені сауықтыру үшін қолданылуы керек. Жылы мезгілде су процедураларын бастаған дұрыс. Балаларды салқын сумен жуыңыз. Алдымен қолды шынтаққа, содан кейін мойынға, бетке жуыңыз.

Қолданылатын әсерлердің қатаю әсері жүйелі, қолданудың үздіксіздігіне, процедуралардың біртіндеп өсіп келе жатқан қарқындылығына, баланың жеке сезімталдығын ескеруге байланысты екенін есте ұстаған жөн.

Күн

Балаларды қатайтудың арнайы әдістерінің ішінде күн сәулесінің қатаюы маңызды орын алады. Күн сәулесі, күн сәулесі болмаса, оның артық мөлшері сияқты, балалардың өсуі мен дамуы нормадан ауытқиды. Ультракүлгін сәулелердің әсерінен организмде күрделі фотохимиялық реакциялар мен физиологиялық процестер жүреді. Ультракүлгін сәулеленудің өте маңызды биологиялық әсері-теріде "Д" дәрумені өндірісі, ол ішектен қоректік заттардың сіңуіне және кальцийдің сіңуіне ықпал етеді.

Алайда, ультрафиолеттің үлкен дозалары бүйрек үсті бездерінің деструктивті өзгеруіне әкелуі мүмкін (организмдегі бейімделгіш өзгерістердің "жынысы" түрі).

Егер балабақшада жүргізілетін баланың денсаулығын нығайту шаралары отбасылық жағдайда күнделікті жаттығулармен және ашық ойындармен толықтырылса (баланың даралығын, әртүрлі жаттығуларды қолдануды ескере отырып), ол жеке бейімділік пен қызығушылықты дамытады.

Балалар әсіресе отбасының сеніміне, ата-анасының жағымды мінез-құлқына, отбасының мінез-құлқына сезімтал.

Арнайы дайындықты қажет етпейтін бұл ұсыныстар сіздің балаңыздың денсаулығын тиімді нығайтуға көмектеседі. Балаларыңыз сау болып өссін!

"МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕЖЕЛЕРІН КІМ ЖӘНЕ НЕ ҮШІН ОЙЛАП ТАПТЫ?»

Баяғыда адамдар қоғамдық орындарда жүріс-тұрыс ережелерін ойлап тапқан. Осы Ережелердің қайсысын білетініңізді есіңізде сақтаңыз.

"Қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережелері"

Біз көшеде қалай әрекет етеміз.

Адам тротуардың, жолдың оң жағымен жүреді, ал қарсы жаяу жүргіншілер оның сол жағында жүреді. Жаяу жүргіншілер үшін - тротуар, ал жол-автомобильдер үшін, ол арқылы сіз кез-келген жерден жүгіре алмайсыз.

 Этикет ережелеріне сәйкес, ер адам әйелді мықты қолымен ұстап тұру үшін сол жақта жүреді.

Автобуста.

Кірген кезде басқаларға кіруге кедергі болмас үшін есікке тоқтамаңыз.

Тұру қиын адамдарға міндетті түрде жол беріңіз.

Көлікте, көшедегі сияқты, сіз қатты сөйлей алмайсыз немесе айқайлай алмайсыз, артында кір қалдыра алмайсыз, аяғыңызбен орындыққа тұра алмайсыз немесе оған лас заттарды қоя алмайсыз. Дүкенде.

- жақсы көріну, басқаларға сыпайы және мұқият болу;

- дүкеннің есігінде одан шыққандарды өткізіп жіберіп, содан кейін кіріңіз;

- қарт адамды, мүгедекті, кішкентай баласы бар әйелді алға жіберу;

- айқайламаңыз, қатты сөйлемеңіз, дүкенде жүгірмеңіз;

- басқа сатып алушылардың рұқсатымен және өте қажет болған жағдайда, Сізді алға жіберіп алғандардың арқасында сатып алу кезегі жоқ.

Кинотеатрда.

Фильм кезінде сіз сөйлей алмайсыз, трансплантациялай алмайсыз, кәмпит орамдарын ашпайсыз, актерлердің ойынына наразылығыңызды білдіре алмайсыз. Сіз күле аласыз, бірақ күлкілі болса, қатты дауыстап емес, қайғылы болса жылай аласыз. Фильмді көргеннен кейін өз пікіріңізді айтуға болады, бірақ оны басқа көрермендерге таңдамай-ақ тыныш.

Ең бастысы, көшеде, дүкенде, кинотеатрда сыпайы сөздер айтуды ұмытпаңыз....

Осы ережелерді есте сақтаңыз және балаларға оларды орындауға үйретіңіз.

"Балалардың сөйлеуін дамытудағы ата-аналардың рөлі"

- Қараңызшы, міне, Лика, көрші қыз, жақсы айтқандай, сіз тоқтата алмайсыз! Менің жасым болса да, ол аузындағы ботқа сияқты сөйлейді!

Ата-аналардан наразылық пен тітіркену ноталары бар мұндай сөздерді жиі естуге тура келеді. Ал "ауыздағы ботқа" қайдан келеді? Балаңызға дұрыс сөйлеуді меңгеруге қалай көмектесуге болады? Сіз не нәрсеге назар аударуыңыз керек? Біз бүгін осы сұрақтарға жауап беруге тырысамыз.

"Ауыздағы ботқа" артикуляциялық аппарат құрылымындағы бұзылулардың нәтижесі болуы мүмкін: тістердің дамуындағы ауытқулар, төменгі тістерге қатысты жоғарғы тістердің дұрыс орналаспауы және т. б. Бұған жол бермеу үшін тіс-жақ жүйесінің жағдайы мен дамуын бақылау және уақытында тіс дәрігерінен кеңес алу өте маңызды. Сондай-ақ, дыбыстың бұрмаланған айтылуы артикуляциялық аппараттың бұзылған бұлшықет тонусының салдары болуы мүмкін. Мұнда логопед және психоневрологтың кеңесі қажет.

Есту қабілетіне ерекше назар аудару керек. Баланың сөйлеуін меңгеруде, дыбыстарды дұрыс және уақтылы игеруде есту маңызды рөл атқарады. Сөйлеуді, жеке сөздерді, дыбыстарды естігенде, бала оларды өзі айта бастайды. Есту қабілетінің шамалы төмендеуімен де, ол сөйлеуді қалыпты қабылдау мүмкіндігінен айырылады. Сондықтан ата-аналар үшін баланың есту қабілетінің дамуына назар аудару өте маңызды. Баланың есту қабілетін үнемі күшті дыбыстық әсерлерден қорғау керек (радио, теледидар толық көлемде қосылады, ал есту органдарының аурулары кезінде оларды уақтылы емдеу керек.

Ата-аналар баланың әлі жетілмеген дауыстық аппаратын сақтап, қатты сөйлеуге жол бермеуі керек.

Ересектер балаға дыбыстың дұрыс айтылуын игеруге көмектесуі керек, бірақ сөйлеу дамуын мәжбүрлемеу керек. Баланы күрделі сөйлеу материалымен жүктеу, оған түсініксіз сөздерді қайталауға мәжбүрлеу, өлеңнің формасы, мазмұны мен көлемі бойынша күрделі сөздерді жаттау, артикуляциялық аппараттың дайындығына байланысты оған әлі қол жетімді емес дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету (мысалы, 2-3 жаста дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету).], үлкен балаларға арналған көркем шығармаларды оқыңыз.

Бала еліктеу арқылы сөйлеуді меңгереді. Сондықтан ересектердің айтылуын қадағалап, асықпай сөйлеуі, барлық дыбыстар мен сөздерді анық және дұрыс айтуы өте маңызды. Көбінесе дұрыс емес дыбысты айтудың себебі-баланың ересектердің, үлкен ағалардың, әпкелердің, құрдастарының дұрыс емес сөйлеуіне еліктеуі, олармен бала жиі сөйлеседі. Ата-аналар баламен қарым-қатынаста, әсіресе ерте және кіші мектеп жасына дейінгі жаста, сөздерді бұрмалап айтуға, жалпы қабылданған сөздердің орнына қысқартылған сөздерді немесе ономатопеяны қолдануға болмайтындығына назар аударуы керек Бұл дыбыстардың сіңуін тежейді, сөздікті уақтылы игеруді кешіктіреді. Баланың сөйлеуінің дамуына ықпал етпейді, кішірейтетін жұрнақтары бар сөздерді, сондай-ақ оны түсіну мүмкін емес немесе дыбыстық-силлабикалық құрамы күрделі сөздерді жиі қолдану. Егер сіздің балаңыз қандай да бір дыбыстарды, сөздерді, сөз тіркестерін дұрыс айтпаса, оны мазақ етпеу керек, күлмеу керек немесе керісінше мақтау керек. Сондай-ақ, нәресте өмірінің қалыптасу және автоматтандыру процесі аяқталмаған кезеңінде дыбыстардың дұрыс айтылуын талап етуге болмайды.

Балалардың сөйлеуінің кейбір бұзылыстарын тек мамандардың, Логопед-мұғалімдердің көмегімен түзетуге болады. Бірақ үйде бірқатар кемшіліктерді түзетуге болады. Отбасында, әдетте, бала бір немесе басқа дыбысты, сөзді қате айтқан кезде түзетіледі, бірақ оны бір сағат ішінде мазақ ету немесе тітіркену арқылы жасайды. Сөйлеу қателіктерін түзетуге өте мұқият қарау керек. Ешбір жағдайда баланы жаман сөйлегені үшін ұрыспаңыз және оған қиын сөзді дереу адал қайталауды талап етпеңіз. Мұндай әдістер баланың сөйлеуден мүлдем бас тартуына, өзіне жабылуына әкеледі. Қателерді әдептілікпен, мейірімді үнмен түзету керек. Баланың дұрыс айтылмаған сөзін қайталамау керек, оның айтылуының үлгісін берген дұрыс.

Үйде баламен айналысып, оған кітап оқып, иллюстрацияларды қарап, мәтіннің мазмұны туралы сұрақтарға жауап беруді, ертегінің мазмұнын қайталауды ұсыныңыз (әңгіме, суретте не бейнеленгеніне жауап беріңіз. Егер бала қателіктер жіберсе, оны тоқтатпау керек, оған мәлімдемені аяқтауға мүмкіндік беріңіз, содан кейін оның қателіктерін түзетіңіз.

Көбінесе балалар бізге әртүрлі сұрақтар қояды. Кейде оларға бірден дұрыс жауап табу қиын. Бірақ баланың сұрақтарынан бас тартудың қажеті жоқ. Бұл жағдайда сіз кейінірек бала тамақтанған кезде жауап беруге уәде бере аласыз (серуендейді, кез-келген тапсырманы орындайды және т.б., осы уақыт ішінде сіз әңгімеге дайындала аласыз. Содан кейін нәресте дұрыс ақпарат алады, ата-анасының, өзі үшін қызықты сұхбаттасушыны көреді және қарым-қатынасқа ұмтылады. Отбасында балаға ересектермен қарым-қатынасқа қанағаттанатындай жағдай жасау керек, олардан жаңа білім алып қана қоймай, сөздік қорын байытады, сөйлемдерді дұрыс құруды, дыбыстар мен сөздерді анық айтуды, қызықты айтуды үйренеді.

Мұндай ортаны құрудың мысалы баланың қатысуымен телефильмдер мен телешоуларды көруден толық немесе кем дегенде ішінара бас тарту болуы мүмкін, ерекшелік "Қайырлы түн сәбилер" балалар шоуы және тек ұйқыға дайындық ретінде болуы мүмкін. Ата-аналардың өздері байқағандай, баламен қарым-қатынас ұзақ, саналы және білім беру ойындарына, іс-шараларға, бірлескен шығармашылыққа толы болады.